Devlet-i Aliyye’nin çöküş ve yaşatma süreçlerini anlatan bir basın: Rumence basını

Abstract

Osmanlı’daki Türkçe dışı basınla ilgili olarak hiç bilinmeyen gerçekler arasında Romence basının doğuşu ve gelişimi yer almaktadır. Bu coğrafyada Rumence basının doğuşunu bir taraftan “Memleketeyn” olarak adlandırılan Eflâk ve Boğdan bölgelerinde yaşayan ve çalışan gazeteci, öğretmen ve din adamlarına, diğer taraftan ise Osmanlı yönetimine yakın Manastır ve Selânik vilâyetlerindeki Romen kökenli olan aydınlara borçludur. 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin çöküşünü hızlandıran Balkanlar’daki ulusçu hareketleri Rumence basının gelişimini doğrudan etkilemiştir. Başlangıçta kültürel amacı güden bu basın, bölgede yoğunlaşan bağımsızlık savaşları nedeniyle Romen ulusun çıkarları doğrultusunda hareket etmiştir. “Memleketeyn” Romenleri’nin basın hareketleri Osmanlı’dan siyasi bağımsızlığı kazanacak güçlü bir kamuoyu oluşturmayı amaçlarken, Manastır ve Selânik vilâyetlerindeki yaşayan Rumenlerin basın hareketleri mevcut siyasi yapı içinde, bağımsız etnik kimliğin korunması ve yaşatılmasında önemli bir rol üstlenmiştir. Bu çalışmada en önemli gazete ve dergilerin içerik incelemesiyle elde edilen sonuçlar yardımıyla, 1829-1912 yılları arasında Osmanlı coğrafyasında ortaya çıkan ve gelişen Romen gazeteciliği olgusu tartışılmıştır. Çalışmada kullanılan kaynak tarama yöntemlerinin yardımıyla Rumence, ‘Arumence, Makedonca, İngilizce ve Türkçe olmak üzere 5 dilde Osmanlı’daki Rumence basın ile ilgili literatür incelenmiştir. Çalışmada elde edilen sonuçlar; Osmanlı’daki Türkçe dışı basın tarihinde Devlet-i Aliyye’nin “çöküş-yaşatma” süreçlerini önemli ölçüde açıklayan Rumen basını üzerine Türkçe olarak hazırlanan tek bir kaynak dışında, yapılmış bilimsel çalışmalar bulunmamaktadır.

The emergence and development of the Romanian press are among the unknown facts about the non-Turkish press in the Ottoman Empire. In this geography, it owes the birth of the Romanian press to journalists, teachers and clergymen living and working in Eflak and Boğdan regions, which are called “memleketeyn” on the one hand, and on the other hand to the Romanian intellectuals in the provinces of Manastır and Thessaloniki, which are close to the Ottoman administration. Influenced by nationalist movements in the Balkans, which accelerated the collapse of the Ottoman Empire in the 19th century, Romanian influenced the development of the press directly. This press, which originally pursued a cultural purpose, acted in the interests of the Romanian nation due to the independence wars concentrated in the region. While the press movements of the “Memleketeyn” Romanians aimed to create a strong public opinion that would gain political independence from the Ottoman Empire, the press movements of the Romanians living in the provinces of Manastır and Thessaloniki played an important role in the preservation and survival of the independent ethnic identity within the current political structure. In this study, the phenomenon of Romanian journalism that emerged and developed in the Ottoman lands between 1829-1912 was discussed with the help of the results obtained from the content analysis of the most important newspapers and magazines. With the help of the source search methods used in the study, the literature about the Romanian press in the Ottoman Empire was examined in 5 languages, Romanian, ‘Arumence, Macedonian, English and Turkish. Results obtained in the study; In the history of the non-Turkish press in the Ottoman Empire, there are no scientific studies other than a single source prepared in Turkish on the Romanian press, which explains the “collapse-survival” processes of the Ottoman Empire.