Deprem kaynaklı tsunami durumunda tahliye için karar destek sistemi önerisi: Kadıköy Caferağa ve Osmanağa mahallelerinde vaka analizi

Abstract

Uzun bir deprem geçmişine sahip İstanbul, Kuzey Anadolu Fay Hattına yakınlığı dolayısıyla deprem açısından riskli bir konumda yer almaktadır. Yaşanan son depremden itibaren geçirilen süreç içerisinde, İstanbul yakınında bulunan fay hatlarında bir enerji sıkışması olabileceği belirtilmektedir. Bu sıkışma sebebiyle önümüzdeki 30 yıl içerisinde İstanbul’da 7.0 ila 7.4 şiddetleri arasında gerçekleşebilecek büyük bir deprem öngörülmektedir. Depremin neden olabileceği can kayıplarının yanı sıra İstanbul, kıyı şeritlerinde yaşanabilecek bir tsunami tehdidi ile de karşı karşıyadır. Olası bir deprem durumunda tsunamiye karşı 3 dakika içerisinde önlem alınması gerektiği belirtilmektedir. Literatürde İstanbul özelinde yapılan çalışmalarda tsunaminin kıyı şeridine ulaşma süresi 8 dakika olarak belirlenmiştir. Bu nedenle depremin ardından 8 dakikalık süre içerisinde hızlıca kıyı şeridi tahliye edilmelidir. Karar Destek Sistemleri (KDS), afet durumlarında hızlı ve isabetli kararlar alınmasını sağlayan bilgisayar destekli sistemlerdir. Bu sistemler dünyanın çeşitli bölgelerinde gelişebilecek afet durumlarına karşı hazırlıklar için kullanılmaktadır. Bu çalışma, İstanbul’da deprem kaynaklı tsunami durumlarında kullanılacak tahliye rotalarını belirleyen bir KDS önerisi sunmayı amaçlamaktadır. Çalışma, pilot bölge olarak yarımada konumunda bulunan Kadıköy Caferağa ve Osmanağa Mahallelerini incelemektedir. Önerilen sistem, anlama, tasarım ve karar verme aşamaları olmak üzere üç aşamada geliştirilmiştir. Anlama aşaması, sorunun analiz edilmesi ve yapılandırılmasını; tasarım aşaması, alternatif çözümler üretilmesini ve son olarak karar aşaması, karar verme durumunu tanımlamaktadır. Bu bağlamda anlama aşamasında pilot bölge analiz edilerek işlevsel, demografik ve coğrafi özellikleri açısından değerlendirilmiştir. Oluşturulan DEM (Digital Elevation Model) haritası ile tsunami açısından riskli bölgeler belirlenmiştir. Riskli alanlar sonraki aşamada çıkış noktaları için tanımlanırken, varış noktaları için bölgedeki hastane ve toplanma alanları belirlenmiştir. Tasarım aşamasında riskli bölgelerden varış noktalarına tahliye için rotalar geliştirilmiştir. Rotalar oluşturulurken, daha isabetli hesaplamalar yapılabilmesi için gerçek zamanlı trafik yoğunluğu analizleri sisteme aktarılmıştır. Daha güvenli rotaların belirlenebilmesi için ise anlama aşamasında belirlenen tahliye aşamasında riskli olabilecek bölgeler senaryolara dâhil edilmiştir. Araç ile ulaşım ve araçlara erişim olmadığı durumlarda yürüyüş rotaları için iki farklı senaryo oluşturulmuştur. Son olarak karar aşamasında, deprem kaynaklı tsunami durumlarında tahliye rotalarının oluşturulmasını sağlayacak bir Karar Destek Sistemi önerilmiştir.

Istanbul has a long history of earthquakes, since it is close to the North Anatolian Fault. Istanbul is predicted to have a large earthquake of magnitude between 7.0 to 7.4 in the next 30 years. It is stated that the reason for this may be an energy compression in the faults for the elapsed time. Besides the earthquake, Istanbul also has the threat of an earthquake-induced tsunami that may occur along the coastline. After an earthquake, emergency precautions should be taken in 3 minutes against the tsunami. In the studies conducted about Istanbul, after an earthquake, the time for the tsunami to reach the coastline was determined as 8 minutes. For this reason, the evacuation from the coastline should start within 8 minutes after the earthquake. Decision Support Systems (DSS) are computer-aided decision-making systems that enable fast and accurate decisions in disasters and emergency situations. Generally, these systems are used for preparations against disasters. This study aims to present a DSS proposal that determines the evacuation routes to be used in earthquake-induced tsunamis in Istanbul. This study examines Kadıköy Caferağa and Osmanağa Neighborhoods as case study. We developed the system in three phases: intelligence, design and choice. The intelligence phase involves analyzing and structuring the problem; The design phase defines the generation of alternative solutions and finally the choice defines the decision-making situation. In this context, during the intelligence phase, we analyzed the region and evaluated in terms of its functional, demographic and geographical features. With the created DEM (Digital Elevation Model) map, we determined the risky areas in terms of tsunami. At the next stage, we defined the risky areas as starting points, while the hospital and emergency meeting areas in the region as the destination points. During the design phase, routes were developed for evacuation from risky areas to destinations. While creating the routes, real-time traffic density analyzes were transferred to the system in order to make more accurate calculations. Two different scenarios were created for pedestrian and vehicle routes. Finally, in the choice phase, we propose a Decision Support System to create evacuation routes by providing warnings in earthquake-induced tsunami situations.