Kural-güdümlü davranış: Psikopatoloji ve psikoterapilerde temel bir süreç

Abstract

İnsan kompleks davranışlarının anlaşılmasında, B.F. Skinner’ın (1966) öne sürdüğü kural-takibi ve kural güdümlü davranış yaklaşımının önemli katkıları olmuştur. Kurallar tanımlayabilme ve bu kuralları takip edebilme becerileri sayesinde insanlar, doğrudan tecrübe ederek öğrenmeye yani edimsel koşullanma süreçlerine ihtiyaç duymadan hızlı ve ekonomik bir şekilde davranışlarını düzenleyebilmekte ve daha önce karşılaşmadıkları durumlarda nasıl işlevsel bir şekilde eyleme geçebileceklerini seçebilmektedirler. Yine kural-takibi sayesinde insanlar, içinde bulundukları bağlama göre değil, uzun vadeli hedef ve amaçlarına göre eylemlerini planlayabilirler. Bununla birlikte kural-takibinin baskın hale gelmesi ve davranışın üzerinde kuralların diğer uyaranlardan daha belirgin bir biçimde etkide bulunmaya başlaması, uygunsuz ve işlev bozucu yanıtların sergilenmesine yol açabilir. Bu derlemede bağlamsal-davranışçı yaklaşım ve ilişkisel çerçeve teorisi açısından kuraltakibinin ve kural güdümlü davranışların genel çerçevesi verilecektir. Daha sonra ise kural davranış ilişkisine değinilecek, itaat, izlek ve güçlendirme olarak tanımlanan kural-güdümlü davranış tiplerine ve klinik alanda ilişkili oldukları sorunlara ayrıntılı olarak değinilecektir. Son olarak ise bilişseldavranışçı psikoterapi yaklaşımlarının kural-güdümlü davranışlar ile ilişkisi ele alınacaktır.

In understanding human complex behaviors, B.F. Skinner’s (1966) rule-following and rule-governed behavior approach have made important contributions. Though the ability to formulating rules and rule-following, human beings are able to organize their behaviors quickly and economically without having to experience them by means of direct experience, ie without the need for operant conditioning processes, and they can choose how they can act in a functional way if they have not met before. Again, with rule-following, people can plan their actions not according to their actual context, but based on long-term goals and abstract purposes. However, dominance of rulefollowing and the governance of rules over behavior become stronger than other stimuli, may lead to inappropriate and disruptive responses. In this review, the general framework of rule-tracking and rule-governed behaviors will be given in terms of contextual-behavioral approach and relational frame theory. Thn the rule-behavior relationship will be mentioned, the types rule-governed behaviors which defied as pliance, tracking and augmenting, and clinical problems related to them will be discussed in detail. Finally, the relationship of cognitive-behavioral psychotherapy approaches with rule-governed behaviors will be discussed.