Soğuk Savaş sürecinde (1945-1960) Türkiye'de dinî canlanma ve İslam dünyasına yakınlaşma siyaseti: Sebilürreşad ve Selamet dergileri örneği

Abstract

İslam dünyası kavramı, tarihi seyri içerinde hep aynı istikamette ilerleyen bir düşünce değildir. Dünyada yaşanan güncel siyasi koşulların farklılaşması bu fikrin zemininde zaman içerisinde değişikliklerin yaşanmasına neden olmuştur. Bilhassa II. Dünya Savaşı, İslam dünyası fikri için bir kırılma noktasıdır. Müslüman coğrafyalardaki bağımsızlık mücadeleleri sonucu ortaya çıkan gelişmeler, Batı Bloku'nun İslam dünyası üzerinde izlediği siyaseti farklı noktalara taşıdığı söylenebilir. Soğuk Savaş sürecinde iki taraflı bir uyum arayışıyla birlikte gelişen bu siyaset, pek çok Müslüman devleti/toplumu küresel bir tehdit olarak algılanan Sovyet Rusya karşısında ortak bir noktada buluşmaya itecektir. II. Dünya Savaşı'nın, sonuçları itibarıyla Türkiye'nin iç ve dış siyasetinin şekillenmesindeki etkisi günümüze kadar uzanmaktadır. Orta Doğu'daki jeostratejik önemi Türkiye'yi, Batı ile ittifaka doğru sürüklerken, bununla doğrudan irtibatlı olarak liberal bir siyasi hayata geçiş çabası beraberinde devletin dinî alana yönelik politikalarını da değiştirmektedir. Siyasal merkezin katı laiklik uygulamalarının gevşemesi şeklinde gelişen bu değişimi, İslamcı neşriyatın devletin çizdiği sınırlar çerçevesinde desteklediği görülmektedir. Pakistan ve İsrail'in bir devlet olarak ortaya çıkışının yanında komünizm tehdidi ve belki en başta saymamız gereken Batı'nın Orta Doğu'da tasarladığı plan, Türkiye'nin İslam dünyasına yakınlaşmasını sağlayan/destekleyen gelişmelerdir. Soğuk Savaşın başlarında Türkiye, Batı Bloku'na dâhil olma hedefini, yüzünü İslam dünyasına dönerek gerçekleştirmeye gayret etmiştir. İslamcı neşriyat bu anlamda sadece iç politikada devletin dinî açılımına motive edici bir katkı vermekle yetinmemiş, İslam dünyası ile Türkiye'nin siyasi, sosyal ve kültürel irtibat noktalarını ustaca işleyerek devletin bölgede yürüttüğü siyasete paralel bir yaklaşım/strateji izlemiştir.

The notion of Islamic World is not a thought that moves in the same direction all the time. The differentiation of current political circumstances of the World caused changes within the base of this thought. World War II, above all is a breaking point for the thought of an Islamic World. The politics of West Block on the Islamic World has changed, it may be said, by the incidents occurred in Muslim territories caused by the independence struggles within those areas. During the Cold War period this politics had been developed by the search for a co-alignment, and it made the majority of Muslim states/societies to get together under the same roof against Soviet Russia, which was perceived as a global threat. The effect of World War II on Turkey's domestic and foreign politics is existent even today. The geostrategic importance of Turkey in the Middle East leads Turkey to ally with Europe and along with the effort of transition into a liberal life, which is a direct consequence of this situation, changes the state's the politics on religion. The center of politics loosened up the strict secular practices, and this change is supported by the Islamic publications within the bounds drawn by the state. Along with the emergence of Pakistan and Israel as states, the threat of communism and last but not least the plans of the West in the Middle East, all of these three points made/supported Turkey's getting closer to the Islamic World. In the beginning of the Cold War, Turkey tried to be involved in the West Block through turning its face to the Islamic World. Islamic publication did not only motivated this religious expansion within the domestic politics, it also skillfully handled the political, social, and cultural contact points of Turkey and Islamic World.