İnfodemiyoloji, dijital epidemiyoloji ve metabilim: İnsanın insanı, bilimin insanı aldatması nasıl önlenir?

Abstract

Pandemi ve epidemiler güvenilir bilgiye en çok ihtiyaç duyulan dönemler olduğu halde hangi kaynaklara güvenmekgerektiği konusunda kafa karışıklığı oluşmakta, herkes kendileri ve sevdikleri için gerekli önlemleri almak amacıyla hertürlü bilgiye, enformasyona kulak kabartmakta, ancak, kendilerine ulaşan bilgilerin hangilerinin doğru hangilerinin yanlışolduğunu değerlendirme olanağından çoğu zaman yoksun bulunmaktadır. Hızla yayılan yanlış bilgilerin etkileri bazıdurumlarda hastalığın etkilerinden daha yıkıcı hale gelebilmektedir. Bu nedenle epidemiler sırasında görülen, bazılarıdoğru bazıları yanlış olan aşırı bilgi bombardımanı anlamına gelen infodemi adı verilen bu durumun iyi yönetilmesigerekir. Bu durumu inceleme ve neden olduğu sorunlara çözüm bulma çabaları sonucunda infodemiyoloji isimlidisiplinler arası bir bilim dalı ortaya çıkmıştır. Pandemi döneminde yaygınlaşan ve infodemi kadar önemli olan bir başkabilgi çağı sorunu bilimsel olmayan yöntemlerle yapılmış araştırma sonuçlarıdır. Yani, infodemi ile yayılan yanlış bilgilersıradan insanları yanıltmakta iken, bilimsel olmayan yöntemlerle yapılan yayınlar da bilim insanlarını yanıltmaktadır. Herne kadar bilimsel dergilerde yayınlanmış ve bilim adamı sıfatı taşıyan kişilerce yapılmış, yazılmış olsalar da saygındergilerde yer alan pek çok araştırmanın aslında bilimsel olmadığı eskiden beri, pandemi öncesinde de bilinen birgerçektir. Pandemi döneminde herkesin hızla bir şeyler bulup adını duyurma, tarihe geçme arzusu nedeniyle olsa gerekbilimsel araştırma süreçlerinin gerektirdiği sabır ve titizlik geri plana itilmiş, yöntem yönünden son derece zayıf, bulgularıtartışmalı olan çok sayıda yayın saygın dergileri istila etmiştir. Bunları inceleme amacını taşıyan Metabilim, diğeradlarıyla Meta-Araştırma ya da Kanıta-Dayalı Araştırma, “bilimin bilimi” ya da “araştırmaların araştırılması” anlamınagelmekte ve her geçen gün önemi artmaktadır.

Although pandemics and epidemics are the periods when reliable information is most needed, there is confusion about which sources to trust. Everyone listens to all kinds of information in order to take the necessary precautions for themselves and their loved ones. However, they usually do not have the opportunity to evaluate which information they receive is true and which is false. The effects of rapidly spreading misinformation can in some cases become more devastating than the effects of the disease. This situation, which is called infodemia and means an excessive information bombardment during pandemics must be managed well. As a result of the efforts to examine this situation and find solutions to the problems, it causes, an interdisciplinary science called infodemiology has emerged. Another information age problem, which has become widespread during the pandemic period is the results of research conducted with non-scientific methods. In other words, while misinformation spread by the infodemic mislead ordinary people, publications made with non-scientific methods also mislead scientists. Although it was published in scientific journals and written by people who have the title of scientist, it is a known fact that many studies in reputable journals are not scientific in fact, even before the pandemic. During the pandemic period, due to the desire of everyone to quickly find something and make a name for themselves, the patience and rigor required by scientific research processes have been pushed into the background, and many publications that are extremely weak in terms of methodology and whose findings are controversial have invaded reputable journals. Metascience, also known as Meta-Research or Evidence-Based Research, means "science of science" or "research of research" and aims to examine such publications.