Türk borçlar kanununun 439. Maddesi ve iş kanunu kapsamındaki işçilerin ihbar tazminatı sorumluluğuna etkisi

Abstract

Türk Borçlar Kanunu m. 439 hizmet akdini haksız ve bildirim süresine uymadan fesheden işçilere uygulanacak yaptırımı düzenlemektedir. Maddede öngörülen temel yaptırım işçinin aylık ücretinin dörtte birine denk gelen bir götürü tazminat olup; işverenin bu miktarın üzerinde tazminat isteyebilmesi zararını genel kurallara uygun şekilde ispatlaması külfetine bağlanmıştır. İşverenin zararının olmadığının veya işçinin aylığının dörtte birinden az olduğunun anlaşılması halinde tazminat olarak hükmedilecek miktarın indirilebileceğini belirten ikinci fıkra, kanaatimizce, maddede öngörülen götürü tazminata "nispi götürü tazminat" niteliği kazandırmaktadır. Cezai tazminattan farklı olarak, götürü tazminata hükmetmek için en azından herhangi boyutta bir zararın varlığı gerektiğinden; işverenin hiçbir zararının olmadığının açıkça anlaşılması halinde tazminata hükmedilmemeli ve aksi yöndeki cezai şart anlaşması da geçersiz sayılmalıdır. Maddenin son fıkrasında öngörülen otuz günlük hak düşürücü süre, sadece, tazminatı götürü tazminat olarak talep etme hakkına ilişkin olup; işverenin zararını ispatlamak şartıyla ileri sürebileceği tazminat taleplerinin genel zamanaşımı süresine tabi tutulmasını ve bu tazminat taleplerinin otuz günlük süre geçtikten sonra da, Türk Borçlar Kanunu m. 407/II'ye uyulduğu müddetçe takas yoluyla ileri sürülmesini engellemez. Hâkim görüş TBK m. 439'un sadece, İş Kanununa tabi olmayan hizmet akitlerine ve İş Kanununa tabi belirli süreli hizmet akitlerine tatbik edileceği yönündedir. Bizim fikrimize göre, işe başlamama veya işi haksız/bildirimsiz bırakma şeklindeki davranışı İş Kanununa tabi olmayan işçinin TBK m. 439'a göre ödeyeceği götürü tazminatın İş Kanunu m. 17 hükümlerine tabi olan işçinin ödeyeceği ihbar tazminatından önemli ölçüde az olması, İş Kanunu m. 17/IV'te bir örtülü boşluğa yol açmaktadır. Bu boşluğun TBK m. 439'un İş Kanununa tabi belirsiz süreli hizmet akitlerine de kıyasen uygulanmasıyla giderilmesi gerekir.

Art. 439 of Turkish Code of Obligations regulates the sanction that is to be applied to employees, who terminate employment contract without good cause and without complying the notice period. The main sanction foreseen in the Article is a lump sum damages award equal to a quarter of the monthly wage of the relevant employee. The possibility for an employer to claim compensation more than that amount is made dependent on fulfilling burden of proof for damages by general rules. In my opinion, the second clause of the Article stating that if it is understood that the employer suffered no damage or damages amount less than a quarter of the monthly wage of the employee, the compensation award then may be reduced, makes the compensation foreseen in the Article a 'rebuttable lump sum'. Since awarding lump sum compensation, unlike punitive damages, requires at least existence of a loss at any scale, if it is clearly understood that employer suffered no damage, then no compensation shall be awarded and any contrary penal damage clause in contract shall be considered invalid. The thirty days lapse of time period foreseen in the last clause of the Article is related only to the claims of lump sum compensation, and does not prevent the application of the general limitation period rules for the compensation claims based on evidences of factual damages as well as making set-off claims after expiry of the thirty days period provided that Art. 407/II of Turkish Code of Obligations is complied with. According to the prevailing opinion, provisions of Art. 439 of Turkish Code of Obligations shall apply only to the employment contracts that fall outside the scope of the Labor Act and to the fixed term employment contracts even if they are governed by the provisions of the Labor Act. In my opinion, much lesser amount of the lump sum compensation that shall be paid by an employee whose failure to take up his post or leaving it without good cause/notice is not subject to the provisions of the Labor Act than amount of the compensation that shall be paid by an employee whose such acts are subject to Art. 17 of the Labor Act, causes an implied lacuna in Art. 17/IV of the Labor Act. This implied lacuna should be redressed by applying Article 439 of Turkish Code of Obligations by analogy even to the open-ended employment contracts, which are subject to the provisions of the Labor Act.