Osmanlı’’da kalkınma tartışmaları: İbret gazetesindeki ekonomi yazıları

Abstract

Osmanlı devletinde basının ortaya çıkmasıyla birlikte devletten bağımsız bir kamuoyu oluşmuş, devletten ayrı özel girişimciler tarafından ülkenin gerçek sorunları dillendirilmeye başlanmıştır. Kamuoyunun oluşması sonucu devlet politikaları halka anlatılmış, halkta basın aracılığıyla ülkenin gerçek sorunlarının neler olduğunu öğrenmiştir. Dönemin yayın organlarında ülkenin bilgi birikimi artırılmaya çalışılmış, devletin kalkınması için atılması gereken politikalar dile getirilmiş ve devletin faaliyetlerini denetim altına almış, devleti sorgulamışlardır. Basının kamuoyu oluşumunu yönlendirildiği görüldüğünden devlet basına sansür uygulamıştır. Dönemin aydınlarını İstanbul’dan sürmüş, bu nedenle özel kamuoyunun devam ettirilmesi için dönemin aydınları yurt dışına kaçmışlar ve orada gazetecilik faaliyetleri sürdürmüşlerdir. Yurt dışından gerçekleştirdiği sert muhalefeti susturmak için ülkeye dönemlerine izin verilen aydınlar faaliyetlerini sürdürmek için ülkeye dönmüşlerdir. Namık Kemal ve arkadaşlarının öncülüğünde 1872 senesinde çıkarılan İbret gazetesi çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. İbret, dönemin önemli bir yayın organı olmuş, ülkede kamuoyunu şekillendirmiş, devletin politikalarını tenkit etmiş, sayfa sütunlarında ülkenin siyasi, ekonomi ve toplumsal sorunları hakkında yazılar görülmüştür. Bu çalışmada öncelikle İbret’in künyesi verilmiş, genel yayın politikası anlatılmış, sonra gazetede görülen ekonomi yazıları incelenmiştir. Gazetenin nüshaları incelendikten sonra elde edilen bulgulara göre İbret’in yayın politikası, dönemin Babıali bürokratlarını zor durumda bırakmış ve bu nedenle İbret iki defa geçici olmak üzere üç defa kapatılmıştır. İbret, muhalif bir yayım politikası gütmüş, sütunlarında haberlerden ziyade ülkenin sorunlarının tartışıldığı düşünce ve fikir yazılar yer almıştır. Çalışmanın konusu olan ekonomi konusunda da daha sert tenkitlerde bulunmuş, borçlanma, vergide adaletsizlik, demiryolu politikası, ülkenin servet kaynaklarından yeterli bir şekilde verim alınmaması gibi konular genişçe ele alınmıştır.

With the introduction of journalism in the Ottoman State, public opinion emerged independent of the government and private entrepreneurs started to enunciate true problems of the country. As a result of the emergence of public opinion, state policies were explained to the populace, who, in turn, learnt true problems of the country via newspapers. Publications of that period tried to increase knowledge level of the country and uttered the policies to be pursued in order for the country to develop, and questioned and checked the operations of the state. The state, which saw that the public opinion was shaped by the newspapers, censored it, and banished the intellectuals of that period from Istanbul. In turn, the intellectuals fled the country in order to continue their journalism activities. In order to silence the harsh opposition exercised by these intellectuals from abroad, the state let them to return to the country. Ibret newspaper, which was published by Namık Kemal and his friends in 1872 forms the subject of this study. Ibret became a prominent newspaper in that period and shaped public opinion, criticized state policies and published articles regarding political, economic and sociological problems of the country. This study, first gives information regarding Ibret, and then explains publishing policy of it and analyzes economic articles published in this newspaper. According to the findings obtained, since Babıali bureaucrats were troubled by publishing policy of Ibret, the newspaper was closed down three times. Ibret pursued a critical publishing policy, and gave place mostly not to news, but opinion articles in which problems of the country were discussed. Ibret’s criticisms were even harsher regarding economy, which is the subject of this study. Economic subjects such as borrowing, inequality in taxation, railway policy and inefficient use of wealth resources of the country were covered by the newspaper extensively.