II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı basınında tütün tarımı ve reji şirketi
Künye
Demir, K. (2019). II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı basınında tütün tarımı ve reji şirketi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(41), 419-446. http://doi.org/10.31795/baunsobed.580791Özet
Tütün Amerika kıtasının keşfiyle bilinmeye başlanmış ve kısa sürede tüm dünyada üretimine başlanmıştır. Tütün ekimine, Osmanlı devletinde 17. yüzyıl başlarında yapılma-ya başlanmış ve kısa sürede tüm bölgelere yayılmıştır. Tütün tarımının Osmanlı’da yaygın-laşması sonucu tütün tarımı çiftçilerin önemli bir geçim kaynağı olmuş ve devlet de tütün tarımından önemli bir gelir elde etmeye başlamıştır. 1875 senesinde ilan edilen moratoryum ile Osmanlı devleti yapmış olduğu borçlanmaların geri ödemelerinin yapamayacağını ilan etmiştir. Bu moratoryumdan sonra alacaklılar Osmanlı devletinin önemli gelir kaynaklarını kontrol edecek olan Duyun-ı Umumiye İdaresi’ni kurmuşlardır. Duyun-ı Umumiye İdare-si’nin kontrol edeceği gelir kaynaklarından biri de tütün tarımıdır. Duyun-ı Umumiye İda-resi tütün gelirlerini daha iyi yönetmek amacıyla 1884 senesinde Viyana’dan Credit Ansalt, Berlin’den Banker Bleichröder ve Osmanlı Bankası (Şenel, 2018: 271-291) ortaklığında Reji Şirketi’ni kurmuştur. Tütün geliri Reji Şirketi, Duyun-ı Umumiye İdaresi ve Osmanlı dev-leti arasında pay edilecekti. Reji Şirketi’nin kurulmasıyla Osmanlı’da tütün ekimi, ticareti ve imali 30 yıllığına bu şirkete tekel olarak verilmişti. Reji’nin kurulmasıyla birlikte tütün tarımında büyük sorunlar ortaya çıkmıştır. Bu sorunların nedeni Reji’nin kendi şirket çıkarı doğrultusunda tütün tarımını yönetmesiydi. Reji tütün tarımını kontrol etmek amacıyla tütün tarımına sınırlamalar getirmesi ve düşük fiyat politikası uygulaması sonucu çiftçiler, üretimlerini Reji’ye satmaktan ziyade kaçak yollarla satmayı tercih etmiştir. Bu da ülkede tütün kaçakçılığın yaygınlaşmasına neden olmuş ve Reji’nin kaçakçılıkla mücadele etmek için kurduğu kolculuk teşkilatı nedeniyle ülkede daha büyük sorunlar yaşanmıştır. On bin-lerce Osmanlı vatandaşı kolcular tarafından öldürülmüştür. Reji Şirketi’nin kurulmasıyla birlikte dönemin basınında Reji hakkında birçok yazı görülmeye başlamıştır. Bu çalışmada Meşrutiyet sonrası Osmanlı basınında tütün tarımı ve Reji hakkında görülen yazılar ince-lenmiştir. Bu yazılarda Reji’nin Osmanlı tarımına olan zararları anlatılmış ve Reji Şirketi’nin görev süresinin bitmesinin yakın olması nedeniyle bu şirketle tekrar anlaşma yapılmaması istenmiştir. Ayrıca tekel yönetimin ülkede tütün tarımını geliştirmesi için uygun bir politika olmadığı vurgulanmıştır. Tobacco began to be known by the discovery of the American continent and soon began production all over the world. Tobacco cultivation began in the Ottoman state in the early 17th century and spread to all regions in a short time. The end of tobacco farming in the Ottoman Empire was an important source of tobacco farming farmers, and the state began to earn significant income from tobacco farming. With the moratorium declared in 1875, the Ottoman state declared that the repayments of the borrowers that it had made could not do. After this moratorium, the buyers established the Duyun-ı Umumiye Administration, which will control the important income sources of the Ottoman state. One of the sources of income that the Duyun-ı Umumiye Administration will control is tobacco agriculture. Duyun-ı Umumiye Administration established the Reji Company in 1884 in partnership with Credit Ansalt in Vienna, Banker Bleichröder in Berlin and Ottoman Bank in order to better manage tobacco revenues. Tobacco revenue will be shared between the Reji Company, the Duyun-ı Umumiye Administration and the Ottoman state. With the establishment of the company Reji, tobacco planting, trading and manufacturing in the Ottoman Empire was monopolized by this company for 30 years. With the establishment of Regji, major problems have arisen in tobacco farming. The reason for these problems was the management of tobacco agriculture in the direction of Reji’s own company. Reji chose to sell tobacco farming in an attempt to control tobacco farming and to sell off-farmers’ production of illegally trafficked crops to sell to Reji. This has led to the spread of tobacco smuggling in the country and there have been bigger problems in the country due to the rescue organization that Reji has established to combat smuggling. Tens of thousands of Ottoman citizens were killed by the army. With the establishment of the Reji Company, many articles about Reji began to appear in the press of the period. In this study II. In the Ottoman press after the Constitutional Monarchy, writings about tobacco agriculture and Reji were examined. In these writings, Reji’s damages to Ottoman agriculture were explained, and it was requested that the company would not be re-negotiated with the company due to the close of the term of the Reji Company. It is also emphasized that the monopoly administration is not a suitable policy for the development of tobacco agriculture in the country.