Türkçede sözdizimsel işlemleme sürecinin özgül dil bozukluğu olan ve tipik gelişim gösteren çocuklarda incelenmesi: Göz izleme çalışması

Abstract

Özgül dil bozukluğu, herhangi bir kognitif veya nörolojik sorun olmaksızın dilin bir veya birkaç bileşeninde görülen yetersizliktir. Bu çalışma Türkçede morfosentaktik işlemleme sürecinin özgül dil bozukluğu (ÖDB) olan ve tipik gelişim gösteren (TGG) çocuklarda incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla ÖDB olan ve TGG çocukların morfosentaktik işlemlemeyle ilgili göz hareketleri analiz edilmiştir. Çalışmaya yaşları 5;4 ila 8;7 arasında değişen ÖDB olan 6 çocuk ve TGG 9 çocuk olmak üzere toplamda 15 çocuk katılmıştır. Göz izleme çalışması kapsamında katılımcılara morfosentaktik ve anlamsal özellikleri farklı kanonik, çalkalanmış ve dolgu cümleleri dinletilmiş, eşzamanlı olarak ekrana bu cümlelerle ilgili resimler yansıtılmıştır. Göz izleme sistemi ile katılımcıların göz hareketleri kaydedilerek cümlelerle ilgili doğru resme bakış oranları hesaplanmıştır. ÖDB olan bireylerin morfosentaktik işlemleme sürecinde hem zamansal olarak hem de doğru cevap oranları açısından TGG gruptan daha düşük performans gösterdiği gözlenmiştir. Genel olarak en zor işlemlenen yapıların morfosentaktik olarak karmaşık çalkalanmış cümleler, daha sonra kanonik ve en kolay da anlamsal ipuçlarıyla çözümlenebilen dolgu cümleleri olduğu görülmüştür. ÖDB grubunda özellikle kanonik ve çalkalanmış cümlelerin tüm ilgi periyotlarında hedef resme bakış oranları şans seviyesinde kalmıştır. Ayrıca ÖDB grubunun kısa süreli bellek skorlarının TGG grubuna göre daha düşük olduğu, üstelik katılımcıların kısa süreli bellek skorlarıyla doğru resme bakış oranları arasında pozitif yönlü bir korelasyon olduğu görülmüştür. ÖDB'de cümle işlemleme sürecindeki güçlüklerin kısa süreli bellek kapasitesindeki sınırlılıkla ilişkili olabileceği sonucuna varılmıştır.

Specific language impairment involves problems in one or more components of language without any cognitive or neurological problems. This study was conducted to examine morphosyntactic processing in Turkish in children with specific language impairment (SLI) and typically developing children (TD). For this purpose, eye movements during morphosyntactic processing by SLI and TD children were analyzed. A total of 15 children, 6 with SLI and 9 TD children, aged between 5;4 and 8;7, participated in the study. In the eye tracking study, the participants listened to canonical, scrambled and filler sentences with different morphosyntactic and semantic features, and pictures related to these sentences were simultaneously presented on the screen. The participants' eye movements were recorded with the eye tracking system and the proportions of dwell time on the correct picture were calculated. It was observed that children with SLI performed lower than the TD group in terms of both temporal dynamics of sentence processing and sentence-final comprehension scores. In general, the most difficult structures were morphosyntactically complex scrambled sentences followed by canonical sentences and the easiest structures were filler sentences that could be easily resolved using semantic clues. In the SLI group, the proportion of dwell time on the target picture remained at chance level, especially in canonical and scrambled sentences in all interest periods. In addition, it was found that the short-term memory scores of the SLI group were lower than those of the TD group, and there was a positive correlation between the participants' short-term memory scores and the proportion of dwell time on the target picture. It was concluded that difficulties in sentence processing in SLI may be related to limitations in short-term memory.