Agramatik afazide sözdizimsel işlemleme sürecinin göz izleme tekniği kullanılarak incelenmesi

Abstract

Agramatik afazili bireyler morfosentaktik olarak karmaşık cümleleri anlamada güçlük yaşamaktadır. Bu güçlüğü açıklamak için öne sürülen İz Silme Hipotezine göre agramatik afazili bireyler sözdizimsel becerilerindeki yetersizlik dolayısıyla dolgu-boşluk yapılarında cümleleri anlamada sorun yaşamaktadırlar. Yavaş İşlemleme Hipotezine göre ise agramatik afazide sözcüksel temsillere ulaşmada, böylelikle cümlenin anlaşılmasında yavaşlama olmaktadır. Bu araştırmanın amacı, göz izleme tekniği kullanarak agramatik afazide morfosentaktik işlemleme süreçlerini incelemek, agramatik afaziye ilişkin bu iki hipotezi test etmektir. Çalışma kapsamında yaş ve eğitim seviyesi bakımından eşleştirilmiş agramatik afazili (n = 5) ve sağlıklı kontrol (n = 15) katılımcıları Türkçe kanonik, çalkalanmış ve dolgu cümleleri dinlemişler, bu esnada katılımcıların cümlelerle ilgili ekrana yansıtılan resimlere bakış oranları incelenmiştir. Agramatik afazi ve kontrol gruplarında cümle sonu anlama sorularına ilişkin bulgular, en kolay ve hızlı anlaşılan cümlelerin anlamsal ipuçları içeren dolgu cümleleri olduğunu, daha sonra morfosentaktik çözümleme gerektiren kanonik cümleler ve çalkalanmış cümlelerin geldiğini göstermiştir. Göz hareketlerine ilişkin doğru resme bakma oranları incelendiğinde ise kontrol ve agramatik afazi grubunun farklılık gösterdiği, kontrol grubunun cümlenin erken kısımlarından itibaren tüm cümle türlerinde doğru resme ulaşabildiği görülmüştür. Agramatik afazi grubu ise daha düşük doğru resme bakış oranları sergilemiş ve ancak cümle sonuna doğru, doğru resme ulaşabilmiştir. Agramatik afazi grubunda göz hareketlerine ilişkin bulgular, katılımcıların ilk gördükleri ad öbeğini cümlenin edeni olarak analiz etmediğini ve cümle işlemleme sürecinde genel bir yavaşlama sergilediklerini ortaya koymuştur. Çalışmanın bulguları Yavaş İşlemleme Hipotezi ile örtüşmektedir. Göz izleme tekniğinin afazide dil işlemleme süreçlerinin incelenmesi açısından uygun bir teknik olduğu ve aynı zamanda tanısal bir araç olarak kullanılma potansiyeli olduğu düşünülmektedir.

Individuals with agrammatic aphasia have difficulty understanding morpho-syntactically complex sentences. According to the Trace Deletion Hypothesis, individuals with agrammatic aphasia have problems with sentences containing filler-gap dependencies due to inadequacy in their syntactic skills. According to the Slowed Processing Hypothesis, in agrammatic aphasia, there is a slowdown in reaching lexical representations and thus in understanding the sentence. The aim of this research is to examine the morphosyntactic processing processes in agrammatic aphasia using the eye-tracking technique, and to test these two hypotheses regarding agrammatic aphasia. In this study, individuals with agrammatic aphasia (n = 5) and healthy controls (n = 15), matched in terms of age and education level, listened to Turkish canonical, scrambled and filler sentences, while their eye movements on presented pictures were recorded. Findings on the end-of-sentence comprehension questions in agrammatic aphasia and control groups showed that the filler sentences containing semantic clues were understood easiest and quickest, followed by canonical sentences and scrambled sentences that required morphosyntactic analysis. When the proportions of dwell time on the correct pictures were examined, it was seen that the control and agrammatic aphasia groups differed, and that the control group could fixate on the correct picture early on in all sentence types. The agrammatic aphasia group, on the other hand, exhibited lower proportions of dwell time on the correct picture and could only fixate on the correct picture towards the end of the sentences. The findings revealed that the participants with agrammatic aphasia did not analyze the first noun phrase as the agent of the sentence and exhibited a general slowdown during sentence processing. The present findings are consistent with the Slowed Processing Hypothesis. It is thought that the eye-tracking technique is suitable for examining language processing processes in aphasia and also has the potential to be used as a diagnostic tool.