Şizofreni hastalarında hastalık ve başarı ile ilişkili anıların otobiyografik bellek işlevleri temelinde incelenmesi

Abstract

Şizofrenide anıların otobiyografik bellek işlevleri bakış açısından yeterince ele alınmadığı görülmektedir. Şizofreni hastalarının hastalıkla ilgili anılarının sağlıklı insanlara kıyasla anlamlı derecede daha fazla, başarı ile ilgili anılarının ise anlamlı derecede daha az olduğu gösterilmiştir (Berna vd., 2011; Raffard vd., 2009). Bu iki anı temasını bellek işlevleri ve fenomenolojik özellikler üzerinden karşılaştıran bir çalışma yoktur. Bu tez çalışmasının amacı, şizofreni hastalarının hatırlama sıklığı bakımından farklılık gösteren hastalık ve başarı ile ilgili bellek işlevleri, fenomenolojik özellikler, anının merkeziyeti, anının özgüllüğü ve anıdan anlam çıkarma üzerinden incelenmesidir. Araştırmaya 18-45 yaş arası şizofreni hastaları (n = 30) dahil edilmiştir. Katılımcılardan hastalık ve başarı ile ilgili anılarını anlatmaları ve her anıyı işlevleri (Yaşam Deneyimleri Hakkında Düşünme Ölçeği/YDHDÖ), fenomenolojik özellikleri (Otobiyografik Anı Anketi/OAA) ve anının merkeziliği (Anının Merkeziliği Ölçeği/AMÖ) bakımından değerlendirmeleri istenmiştir. Anılar özgüllük ve anlam çıkarma bakımından kodlanarak analize alınmıştır. Çalışmanın bulgularına göre, hastalık ve başarı ile ilgili anıların daha çok yönlendirme işlevine hizmet ettiği anlaşılmıştır. Fenomenolojik özellikler üzerinden incelendiğinde, başarı ile ilgili anılarda anının geçtiği mekân daha iyi ve daha olumlu duygu değeri ile hatırlanırken, hastalık ile ilgili anılarda zamanda geriye dönme hissi daha yüksek olduğu bulunmuştur. Ayrıca, hastalık ile ilgili anılar daha özgül olarak hatırlandığı görülmektedir. Bununla birlikte, anı türüne göre bellek işlevleri, anının merkeziyeti ve anıdan anlam çıkarma bakımından farklılaşma saptanmamıştır. Bu bulgular, şizofreni hastalarının hastalık ve başarı ile ilgili anılarının bellek işlevleri ve bilinçli hatırlama üzerinden tartışılmıştır.

Research has shown that people with schizophrenia remember illness-related memories more frequently than healthy controls and rarely remember achievement-related memories (Berna et al., 2011; Raffard et al., 2009). To date, no research has been conducted to understand how and with what function schizophrenia patients remember their illness- and achievement-related memories. This study aims to investigate this issue focusing on specificity, meaning-making, functions, phenomenology, and centrality of illness- and achievement-related memories. A group of schizophrenic patients (n = 30) aged 18-45 were asked to report their memories related to their illness and achievements and evaluate each memory in terms of functions, phenomenology, and centrality. Memory narratives were coded for specificity and meaning-making. Results showed that compared to achievement-related memories, illness-related memories (1) were more specific; (2) included more negative emotions, more intense experience of travelling back in time and less information about spatial layout. We also found that both illness- and achievement-related memories served the directive function more than the self and the social functions. However, memory type did not impact memory functions, meaning-making and centrality of the event. These findings suggest that illness-related memories may be more accessible and lead to an increased conscious recollection among patients with schizophrenia. Consistent with the previous studies, the fact that both types of memories served the self and the social functions less and included less meaning-making may support the idea that patients with schizophrenia may have problems in making sense of their memories and associate them with the self.